Od maja 2022 roku na terenie Dąbrowy Górniczej realizowany jest program wczesnej profilaktyki nadwagi i otyłości u dzieci przedszkolnych, prowadzony przez specjalistów (psychologów, fizjoterapeutów i dietetyków) z Centrum Medycznego Navigare.

Program, finansowany ze środków unijnych, realizowany jest na terenie województwa śląskiego dzięki współpracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Sante Clinic Sp. z.o.o., Poradni Bałtyckiej Specjalistyczne Gabinety Lekarskie oraz Centrum Medycznego Navigare. Do maja 2023 roku w Dąbrowie Górniczej przystąpiło do niego 18 placówek przedszkolnych oraz ponad 200 dzieci w wieku 5-6 lat i ich rodziców.

W ramach projektu prowadzone są bezpłatne warsztaty, których głównym celem jest zwiększenie świadomości w zakresie prawidłowego odżywiania oraz aktywności fizycznej wśród dzieci oraz podniesienie wiedzy na temat nadwagi i otyłości u ich rodziców i opiekunów. Zajęcia realizowane są w ramach godzin przedszkolnych, w formie atrakcyjnych dla dzieci gier i zabaw przez wysoko wykwalifikowanych i doświadczonych specjalistów – psychologów, dietetyków i fizjoterapeutów z Centrum Medycznego Navigare.

Co najważniejsze, skierowane są one do wszystkich, bez względu na masę ciała i ewentualne problemy z odżywianiem, co pozwala dzieciom czuć się komfortowo, zaś same warsztaty traktują jako naturalny element zajęć przedszkolnych. Po zakończeniu programu rodzice i opiekunowie wszystkich dzieci objętych interwencją otrzymają pełną dokumentację zawierającą wyniki przeprowadzonych pomiarów antropometrycznych oraz wskazówki, gdzie szukać dalszej pomocy medycznej (kolejne etapy projektu są finansowane w ramach NFZ). Rodzice, podczas spotkań online mają możliwość zapoznania się z informacjami z zakresu kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych, a także odbycia indywidualnych konsultacji ze specjalistami. Po przeprowadzonych zajęciach dzieci otrzymują ciekawe gry planszowe, kojarzone z właściwymi zachowaniami zdrowotnymi.

REKLAMA

– Eksperci na całym świecie biją na alarm z powodu narastającej epidemii otyłości. Dwa podstawowe czynniki, odpowiadające za nią są powszechnie znane: to niewłaściwa dieta i zbyt mała aktywność fizyczna. Szokujące są wyniki badań prowadzonych na całym świecie ujawniające, że niemal co drugi rodzic dziecka z nadwagą lub otyłością w wieku przedszkolnym nie dostrzega u niego problemu! Padają pieszczotliwe określenia „słodka kluseczka” czy „pączuś”, albo też rodzina tłumaczy, iż dziecko jest „grubej kości”. Przekonanie, iż „dziecko z tego wyrośnie” skutkuje bagatelizowaniem problemu. Tymczasem badania naukowe ujawniają, że niemal co trzeci rodzic, szacując wagę swojego dziecka znacznie ją zaniża. Jeszcze inne pokazują, że 53% rodziców dzieci z nadwagą i aż 86% rodziców dzieci chorujących na otyłość uważa, że ich dziecko ma prawidłową masę ciała, albo wręcz w ich opinii waży zbyt mało! Zjawisko zniekształconej percepcji wagi dziecka nie dotyczy wyłącznie rodziców, lecz jest równie powszechne w pokoleniu dziadków – wyjaśnia dr Agnieszka Pasztak-Opiłka, prezes Centrum Navigare wyjaśnia, dlaczego tak istotne jest, by działania prewencyjne z zakresu otyłości dziecięcej rozpocząć już w okresie przedszkolnym.

Istotne czynniki, kryjące się za takimi postawami to przede wszystkim: nadmierna wiara w znaczenie przekazu genetycznego (co 3 otyłe dziecko ma otyłych rodziców), brak rzetelnej wiedzy o otyłości, stereotypy kulturowe i przede wszystkim powszechność zjawiska nadwagi i otyłości już w grupie najmłodszych dzieci i traktowanie jej jako normy. Zjawisku niewłaściwego spostrzegania wagi u dziecka sprzyja otyłość rodzica („u nas w rodzinie wszyscy tak mamy”, „cały ojciec/matka”), jego bezrobocie, płeć dziecka (znacznie częściej obserwuje się u rodziców chłopców) oraz młodszy jego wiek. Paradoksalnie, większość rodziców jest świadoma negatywnych, zdrowotnych i społecznych konsekwencji otyłości jednak uważa, że problem ten może mieć znaczenie dopiero w wieku szkolnym oraz w dorosłości. Co więcej, rodzice na ogół sporo wiedzą o możliwościach działań, jakie można by podjąć, aby zapobiec otyłości lub ją leczyć. Jednakże, łączenie nadmiernej masy ciała najmłodszych dzieci ze słodkim wyglądem i okraszanie jej pieszczotliwymi słowami znacznie ograniczają jakiekolwiek reakcje, co w rezultacie pogarsza funkcjonowanie i zdrowotne i społeczne dziecka w dalszych latach jego życia. Szczególnie silne znaczenie w takich postawach odgrywa otyłość matki, jako najważniejszego opiekuna dokonującego zakupów i przygotowującego posiłki oraz poświęcającego dziecku najwięcej czasu, której zachowania bywają przez nie bezkrytycznie naśladowane.

Na całym świecie coraz częściej mówimy o otyłości jako o chorobie cywilizacyjnej. W literaturze jest ona definiowana jako ogólnoustrojowa, przewlekła choroba metaboliczna, wynikająca z zaburzenia równowagi między poborem i wydatkowaniem energii (homeostazy energetycznej organizmu), objawiająca się zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Proces nasila się wraz z upływem czasu, czemu towarzyszą dysfunkcje dotyczące wszystkich układów i narządów. Do podstawowych powikłań otyłości u dzieci i młodzieży należą: zaburzenia w gospodarce węglowodanowej i lipidowej, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2 i zespół bezdechu sennego. Dodatkowe konsekwencje obejmują układ ruchu, do których najczęściej zalicza się koślawość kolan, płaskostopie oraz zmiany o charakterze zwyrodnieniowym. Nie można zapominać również o konsekwencjach psychologiczno- społecznych, np.: obniżonej samoocenie, słabej wierze we własne możliwości, problemach w nawiązywaniu relacji społecznych oraz depresji, która często idzie w parze z otyłością.

zobacz także

System Powiadamiania Mieszkańca – nowa usługa w Mysłowicach

Ponad 1,9 mln zł na przyspieszenie ruchu tramwajowego w Bytomiu

W medycynie powszechnie stosowanym wskaźnikiem oceny masy ciała jest BMI (Body Mass Index), ujmowany jako iloraz masy ciała liczonej w kilogramach przez wzrost liczony w metrach, podniesiony do kwadratu. U osób dorosłych niepokój wzbudzają wyniki BMI ³ 25 oznaczające nadwagę oraz ³ 30, wskazujące na otyłość. W populacji dzieci do oceny prawidłowej masy ciała stosuje się siatki centylowe. Odnosząc się do wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia wyniki ³ 85 centyla wskazują nadwagę, zaś ³ 95 centyla świadczą o otyłości.

Chociaż otyłość może powstać na każdy etapie życia człowieka, to szczególnym okresem krytycznym w jej rozwoju są: wiek niemowlęcy i wczesnodziecięcy (do 3 roku życia), w którym rozwój w każdym z obszarów przebiega najintensywniej oraz wiek wczesnoszkolny, kiedy organizm dziecka przygotowując się do zwiększonych wydatków energetycznych okresu dojrzewania gromadzi dodatkowe zapasy energii, co skutkuje wzrostem apetytu oraz wzrostem ilości tłuszczu w organizmie.

– Powstająca wówczas otyłość nie zniknie w magiczny sposób w okresie dojrzewania, zaś przyzwyczajenie do obfitego jedzenia może stłumić fizjologiczne dla tego okresu osłabienie apetytu. W konsekwencji 80% młodzieży z otyłością, stwierdzoną w okresie dojrzewania pozostanie otyłymi dorosłymi, z wysokim ryzykiem wystąpienia wielu powikłań zdrowotnych- dodaje dr Agnieszka Pasztak-Opiłka.

Analizując wyniki częstości występowania nadwagi i otyłości w grupach dzieci i młodzieży należy podkreślić, iż w skali województwa śląskiego niemal 60 tysięcy dzieci choruje na nadwagę lub otyłość, co oznacza czwarte miejsce wśród polskich województw pod względem rozprzestrzeniania się problemu.

REKLAMA

Wdrożony projekt obejmuje objęcie opieką również rodziców.

Istnieją dwa istotne powody takich działań. Po pierwsze, dziecko od najwcześniejszych lat poprzez procesy modelowania uczy się nawyków zdrowotnych we własnej rodzinie. Po drugie, aż w 30%-40% przypadków otyłe dzieci mają otyłych rodziców, problem dotyka więc całej rodziny. Podczas przeprowadzonych z psychologami z Centrum Navigare zajęć skupiono się głównie na edukacji emocjonalnej w aspekcie regulowania emocji poprzez spożywane jedzenie. Dzieci uczyły się, w jaki sposób rozpoznawać emocje, dzieliły się swoimi sposobami ich okazywania oraz radzenie sobie z nimi. Podkreślano, że wszystkie emocje są dla nas ważne i potrzebne, gdyż stanowią komunikat o otaczającym nas świecie. Rozprawiono się z mitami, iż dobre emocje należy ujawniać, zaś złe trzeba tłumić- pokazując dzieciom, iż emocje same w sobie nie są ani dobre ani złe, lecz ważny jest sposób radzenia sobie z nimi. Wśród antidotum na trudne emocje znalazły się między innymi: przytulanie, ukrycie się w swoim bezpiecznym kąciku, zabawa, granie w gry elektroniczne, spacer, skakanie po łóżku, rozmowa z kimś bliskim, ale także jedzenie chipsów czy czekoladek. Dzieci wraz ze specjalistą dokonywały podziału na sposoby, które uznały za właściwe oraz te, które ich zdaniem takimi nie są. Z ogromnym zaangażowaniem ćwiczyły nowe sposoby radzenia sobie, jak np. wydmuchiwanie złości do balonika i puszczanie go do nieba czy zabawy ruchowe, pozwalające uwolnić skumulowane w ciele napięcie. Doskonale bawiły się identyfikując emocje na podstawie min i reakcji innych dzieci, co dodatkowo uwrażliwiało je na komunikaty niewerbalne, świadczące o przeżyciach drugiego człowieka. Zajęcia z pewnością wzmocniły wiedzę dzieci o przeżywaniu świata, dając im również konstruktywne narzędzia do radzenia sobie z napięciem. Dzieci dowiedziały się, że „zajadanie” stresu, czy pocieszanie się tabliczką czekolady to budowanie niewłaściwych nawyków, które w konsekwencji mogą doprowadzić do nadwagi czy otyłości. Również rodzice podczas spotkań z psycholami mogli uzyskać wiedzę dotyczącą mechanizmów regulowania emocji oraz sposobów radzenia sobie z nimi.

Spotkania z dietetykami klinicznymi i fizjoterapeutami skoncentrowane były głównie na wdrażaniu w formie zabaw prawidłowych nawyków żywieniowych. Dzieci uczestniczyły w licznych zabawach ruchowych i plastycznych prowadzonych przez fizjoterapeutów, przy okazji doskonaląc koordynację wzrokowo – ruchową oraz motorykę. Podczas zajęć uczyły się również współpracy w grupie, poprawiając jednocześnie świadomość własnego ciała. Rodzice uzyskali wiedzę na temat wad postaw u dzieci i tego, jak sobie z nimi radzić. Dietetycy kliniczni w trakcie spotkań z dziećmi i z rodzicami podkreślili znaczenie prawidłowych nawyków żywieniowych.

REKLAMA

Rodzice otrzymali wskazówki, jak istotne znaczenie odgrywa urozmaicanie diety dziecka w wieku przedszkolnym, jaki skład i proporcje poszczególnych elementów powinna uwzględniać ta dieta, podkreślono również znaczenie regularności posiłków i zdrowotne konsekwencje jej braku w późniejszym okresie życia. Dodatkowo, omówiono skład wielu powszechnie obecnych w diecie dziecka produktów wyjaśniając, w jakie pułapki konsumenckie wpadamy na co dzień dokonując zakupów pod wpływem powszechnych w mediach reklam i emocji im towarzyszących.

– W dobie narastającej epidemii nadwagi i otyłości oraz przekazów audiowizualnych dotyczących produktów niepolecanych w codziennym żywieniu dzieci uważam, że podjęte działania edukacyjne przez specjalistów (psycholog, dietetyk, specjalista z zakresu aktywności fizycznej) przyniosły same korzyści. Rodzice i wychowawcy przedszkolni mieli możliwość bezpłatnych szkoleń z zakresu dietetyki i nawyków żywieniowych, a dzieci super zabawy połączonej z nauką pod okiem odpowiedzialnych i dobrze przygotowanych specjalistów z różnych dziedzin – mówi Ewa Wojańczyk, dyrektor przedszkola nr 11 w Dąbrowie Górniczej.

O wypowiedź poprosiliśmy również Magdalenę Gajdę z Warszawy, Społeczną Rzeczniczkę Praw Osób Chorych na Otyłość, przedstawicielkę Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością:

– Badacze choroby otyłości nie pozostawiają złudzeń. To choroba dziedziczna, ale nie w sensie genetycznym. Tym, co może wpływać na rozwój otyłości, a co przejmujemy od rodziców, dziadków od najmłodszych lat to domowe tradycje żywienia i spędzania czasu. Dziecko uczy się poprzez obserwację i dostosowywanie się, także do rodzinnych zwyczajów żywieniowych i ruchowych. Projekty skupiające się na edukacji w obszarach prawidłowego odżywiania i aktywności ruchowej wśród dzieci są niezwykle ważne. Zwłaszcza te, które obejmują nie tylko dzieci, ale także ich rodziców i opiekunów – w tym wypadku przedszkolnych. Bo świadomy rodzin/opiekun będzie potrafił nie tylko skorygować swoje własne nawyki żywieniowo-ruchowe, ale też te prawidłowe „zaszczepić” u dziecka. Niezwykle ważnym aspektem tego projektu jest to, że specjaliści mogą „wychwycić” chorobę otyłości u dziecka już na jej wczesnym etapie, a następnie skierować dziecko na profesjonalne leczenie. Niestety, problemem, nie tylko w Polsce, pozostaje ograniczony dostęp do lekarzy pediatrów przeszkolonych w zakresie leczenie nadwagi i otyłości u dzieci.

Projekt będzie realizowany w Dąbrowie Górniczej do końca czerwca bieżącego roku.

Źródło: UM DG – Autor: Agnieszka Pasztak-Opiłka, Centrum Medyczne Navigare w Dąbrowie Górniczej

Dąbrowa Górnicza: Projekt prewencji otyłości u dzieci w wieku przedszkolnym