Sześciu wspinaczy dokonało rzeczy niebywałej. Pod szczytem Broad Peak, 8000 m n. p. m., złożyli do skalnej szczeliny ciało Tomasza Kowalskiego, który zginął tam w 2013 r. Pomysłodawcą i mózgiem całego przedsięwzięcia był Rafał Fronia.

Jeszcze nigdy w historii polskiego i światowego himalaizmu nie odbył się pogrzeb na wysokości ośmiu tysięcy metrów, nigdy nie została zorganizowana wyprawa w takim właśnie celu. Kiedy zdałem sobie sprawę, że bardzo chcę to zrobić, skontaktowałem się z rodzicami Tomka. Każde z moich poczynań było z nimi konsultowane. Chciałem, żeby mieli wpływ na to co chcemy zrobić i żebyśmy zrobili to za ich zgodą – powiedział Rafał Fronia, inicjator wyprawy. – Rozpoczęliśmy przygotowania do wyprawy, a naszym celem głównym było to, że każdy z nas ma z niej bezpiecznie wrócić. Chcieliśmy zrobić coś bardzo dobrego, ale przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa. Wspinaliśmy się prawie miesiąc, wykorzystaliśmy jedyną szansę pogodową, wszystko się udało. Tomek już jest bezpieczny. Mam tylko nadzieję, że już nigdy nie trzeba będzie organizować takiej wyprawy – zakończył wiceprezes Fundacji Himalaiści.pl.

Tomasz Kowalski miał 27 lat. Mieszkał w Poznaniu, pochodził z Dąbrowy Górniczej. Był wielkim miłośnikiem sportu i różnorodnych aktywności fizycznych. Zorganizował i uczestniczył w kilkunastu wyprawach górskich, w m.in Alpach, Andach, Alasce oraz Pamirze i Tien-Shanie. W 2010 roku przeszedł 100km trawers masywu Mount McKinley. W 2011 roku, w ciągu jednego sezonu zdobył 4 siedmiotysięczniki leżące na terytorium byłego Związku Radzieckiego, za co otrzymał wyróżnienie w konkursie Kolosy. Był współwłaściciel poznańskiego hostelu Poco Loco.

5 marca 2013 r., po kilkudziesięciu dniach walki z górami i pogodą, na wierzchołku niezdobytego dotąd zimą Broad Peak (8047 m n.p.m.) stanęło czterech polskich himalaistów – Maciej Berbeka, Adam Bielecki, Artur Małek i Tomasz Kowalski. Wcześniej trzykrotnie próbowali wejść na szczyt. Najpierw zatrzymała ich lodowa szczelina, później o powrót poprosił Kowalski, który stracił czucie w palcach. Ostatni raz ruszyli w niedzielę.

We wtorek, 5 marca, o godz. 15 czasu polskiego osiągnęli cel.

REKLAMA

Na zawsze w górach

Problemy zaczęły się w drodze powrotnej. Tomasz Kowalski i Maciej Berbeka nie dotarli do obozu IV, na wysokości 7400 m. W środę, ok. godz.4 czasu polskiego, ostatni raz nawiązano radiową łączność z Tomaszem Kowalskim. Miał problemy z oddychaniem, był bardzo osłabiony, podczas upadku odpiął mu się rak. Mówił, że w zasięgu wzroku ma Macieja Berbekę. Nie wiadomo, co dokładnie działo się później. Wiadomo, że Kowalski i Berbeka na zawsze zostali w górach.

19 lipca 2023 r. ciało Tomasza Kowalskiego, w specjalnym sarkofagu, trafiło do skalnej wnęki, na uboczy szlaku wiodącego na szczyt. Akcję, by tego dokonać, zorganizował Rafał Fronia. W wyprawie na Broad Peak i w skomplikowanej operacji przetransportowania ciała Tomka towarzyszyli mu Jarosław Gawrysiak, Grzegorz Borkowski, Marek Chmielarski, Krzysztof Stasiak i Marcin Kaczkan.

– Dlaczego? Zanim ktoś zada to pytanie, odpowiem: Tomek leżał na grani szczytowej Broad Peaku, na wysokości 8000 metrów, przez 10 lat, 4 miesiące i 13 dni. 3787 dni i 3787 nocy. Dziesięć najsurowszych na świecie zim. Każdy, kto ma kogoś bliskiego zrozumie, o czym mówię, choć pojęcie, co czuli i wciąż czują jego rodzice, brat, przyjaciele jest przecież niemożliwe. Dziesięć lat temu wydarzyła się tam wielka tragedia – tłumaczy Rafał Fronia.

zobacz także

Dąbrowa Górnicza: Bieg Tomka 2023

Premiera książki „(Nie)zdobyta góra. Broad Peak i K2 ‘82”. Z archiwum Jerzego Kukuczki

Pomysł, żeby urządzić Kowalskiemu pogrzeb na miarę himalaisty, zrodził się latem zeszłego roku. Fronia przypomina, że po wyprawie w 2013 r. wiele osób, nie tylko ze środowiska górskiego, żyło tragedią, jaka się wydarzyła.

– Pisano raporty, oskarżano, snuto domysły i wyjaśniano. Ale nikt nie pomyślał o nim. O Tomku. Wtedy ja również o nim nie pomyślałem, aż do 19 lipca 2022 roku, kiedy to na ostrej śnieżnej grani była piękna, niemal bezwietrzna pogoda. Szedłem tamtędy drżąc, że śnieg ruszy i że spadnę. Nie spadłem. Coś pchało mnie do szczytu. Szedłem i z jakichś powodów w końcu się spotkaliśmy. Tomek leżał na skalnej ostrodze. Tam, gdzie Jacek Jawień i Jacek Berbeka go ułożyli. Myślę, że to było spotkanie, którego nie dało się uniknąć. I gdy wreszcie dotarłem na wierzchołek, a potem schodziłem do bazy, znów go mijając, nie było we mnie radości. Był smutek i myśl, że ktoś musi to wreszcie zakończyć – wspomina Rafał Fronia.

Sześciu zwyczajnych facetów

Tak rozpoczęło się wdrażanie pomysłu w życie – obmyślanie aspektów organizacyjnych, szukanie źródeł finansowania. Ostatecznie partnerem wyprawy został Polski Komitet Olimpijski.

– I się zaczęło. Szycie specjalnego sarkofagu, który stworzyła dla nas firma Lhotse, poszukiwanie właściwych lin i metody. Jak to zrobimy? Jak dużo czeka nas pracy na 8000 metrów. Jak go opuścimy? I jak długi będzie zjazd w niebezpiecznym pionowym terenie? 200, a może 400 metrów? I z kim to zrobię? Zacząłem dzwonić. I spotkał mnie największy zaszczyt i wielkie wzruszenie, bo moi górscy przyjaciele natychmiast, bez chwili wahania się zgadzali. Skompletował się zespół. Sześciu zwyczajnych facetów, którzy postanowili porzucić swe życie i plany, by ruszyć po coś, co wydawało się niemożliwe. Bo skoro nikt tego nigdy nie zrobił… – mówi Fronia.

Wyprawa, po pieczołowitych przygotowaniach, wyruszyła w połowie czerwca.

– Po trwającej miesiąc aklimatyzacji, 19 lipca, prawie co do minuty rok po tym, gdy spotkałem się z Tomkiem, po 3787 dniach zakończył się jego czas na grani szczytowej Broad Peaku. Pochowaliśmy go w przepięknej lodowej grocie, którą siły natury tworzyły przez długie stulecia zapewne specjalnie po to. Jakby właśnie w tym celu – stwierdza Fronia.

REKLAMA

Zrobić, co trzeba

Szacunek dla człowieka i potrzeba godnego potraktowania go po śmierci. To chyba główna motywacja, która pchnęła Rafała Fronię i jego pięciu przyjaciół, żeby wyruszyć w Karakorum i zamknąć rozdział górskiej historii, która rozpoczęła się przed dekadą.

– Zrobiliśmy to, co trzeba. W słusznej sprawie i nie dla własnego interesu. Bo można udawać, że nie widzimy zła, lecz to nie znaczy, że się ono nie dzieje. Dlaczego zatem? Nie po to, by piętnować, rozdrapywać rany czy kogoś karać, lecz dlatego… Bo… bo tak było trzeba. Bez zbędnych słów. Proszę, by to uszanować – kończy Rafał Fronia.

Bardzo chcieliśmy dziś tu być, bo to dla nas jest bardzo ważne. Wiele zadziało się od 2013 roku, ale ta sytuacja, że Tomek był tam na górze, wciąż odkryty nie dawała nam spokoju. Nagle, w zeszłym roku, pojawił się Rafał, który nie dość, ze chciał podjąć się pochowania Tomka, to jeszcze pytał nas o zgodę. Dla mnie to był cud. Chcę podziękować bardzo Rafałowi oraz całej ekipie uczestniczącej w tym wyjątkowym wydarzeniu. Pozostawiliście na prawie dwa miesiące swoje rodziny, obowiązki prywatne i zawodowe, aby pojechać bezinteresownie w takim celu. Baliśmy o Was bardzo, bo wiemy, że warunki pogodowe były tam bardzo trudne. Chcę także bardzo serdecznie podziękować Prezesowi Radosławowi Piesiewiczowi, bo taki gest jaki Pan wykonał w naszym kierunku, to jest coś niesamowitego – powiedziała mama Tomka – Alicja Kowalska.

Kilka słów o bohaterach:

RAFAŁ FRONIA, Sudecki Klub Wysokogórski, wiceprezes Fundacji Himalaiści.pl, pomysłodawca przedsięwzięcia i kierownik wyprawy. To on zebrał wokół siebie ludzi chcących zrobić coś bezinteresownego. Nie dla prestiżu, a wyłącznie z potrzeby serca. Współzałożyciel Fundacji Hiamaliści.pl, która zajęła się organizacją myśli Rafała.

Uczestnik wielu wypraw w góry najwyższe, w tym, w ramach programu „Polski Himalaizm Zimowy” kilku zimowych: m.in. na Broad Peak w 2011 roku czy Narodowej Wyprawy na K2 w 2017/2018. Wspinał się w Europie, Afryce, Ameryce Południowej oraz w Hiamalajach i Karakorum. Zdobywca trzech ośmiotysięczników: Gasherbrum II, Lhotse i Broad Peak. Wraz z pozostałymi uczestnikami Narodowej Zimowej Wyprawy na K2 2017/2018 wyróżniony Trofeum Fair Play 2018 Polskiego Komitetu Olimpijskiego za „czyn czystej gry”. W wolnej chwili pisze. W dorobku literatury górskiej ukazały się książki: bestsellerowa „Anatomia Góry” i pełna poszukiwania sensu w górskich ścianach „Rozmowa z Górą”, a ostatnio refleksyjny, „Skalny Pielgrzym”, oraz powieść „Pasażer Bezpamięci”. Zawodowo pisze teksty krajoznawcze i tworzy przewodniki turystyczne w Wydawnictwie PLAN dla marki Galileos.

PIOTR TOMALA, Klub Wysokogórski w Katowicach, prezes i współzałożyciel Fundacji himalaiści.pl. Przedsiębiorca, podróżnik, taternik, alpinista i himalaista. Organizator, a także lider i kierownik wielu wypraw w góry wysokie. Ma na swoim koncie wiele przejść dróg sportowych w skałach, Tatrach i Alpach. Kierownik Programu „Polski Himalaizm Zimowy” w latach 2018-2021.

W swojej trwającej ponad 30 lat karierze zdobył wiele szczytów, m.in.: Mt. McKinley, Huascarán, Island Peak, Aconcangua, Alpamayo, Ama Dablam, Lobuche Peak East. Zdobywca dwóch ośmiotysięczników: Cho Oyu i Broad Peak. Wspinał się również na ośmiotysięczniki takie jak: Nanga Parbat, Manaslu, Lhotse, K2 i Dhaulagiri. Był kierownikiem zimowej wyprawy na Batura Sar i uczestnikiem Zimowej Narodowej Wyprawie na K2 2017/2018. Organizował również wyprawy do Peruwiańskiej i Boliwijskiej dżungli, przemierzył ponad 3000 km przez dziką, amazońską dżungle.

Uczestniczył w niebezpiecznej akcji ratowniczej na jeden z najbardziej wymagających ośmiotysięczników – Nanga Parbat, zorganizowanej zimą w Karakorum i Himalajach, by pomóc w zejściu Élisabeth Revol i Tomaszowi Mackiewiczowi.

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej Francji, wraz z pozostałymi uczestnikami akcji ratunkowej uhonorowany Dyplomem Fair Play Stowarzyszenia Europejskich Komitetów Olimpijskich, nagrodą Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Traveler w kategorii „Człowiek/Ludzie Roku” redakcji National Geographic, wyróżniony nagrodą im. Davida A. Sowlesa przez American Alpine Club, laureat plebiscytu Ludzie Roku 2017 Czytelników „Gazety Wyborczej”, wyróżniany nagrodą specjalną, za Wyczyn Roku 2018 podczas Gali Mistrzów Sportu oraz nagrodę Spirit of Mountaineering Commendation przyznaną przez najstarsza na świecie organizacja zrzeszająca środowisko górskie – brytyjski Alpine Club.

MAREK CHMIELARSKI, Klub Wysokogórski w Katowicach. Aktywny wspinacz. Zawodowo zajmuje się szkoleniami i certyfikacją w branży wysokościowej. Przez lata członkiem Kadry Narodowej we Wspinaczce Wysokogórskiej oraz członkiem programu „Polski Himalaizm Zimowy”. Uczestnik Narodowej zimowej wyprawy na K2 2017/18. Zdobywca dwóch ośmiotysięczników: Broad Peak i Gasherbrum II. Wspinał się w rejonach górskich i skalnych m.in.: Afryki, Australii, Nowej Zelandii, Ameryki Północnej. Na co dzień instruktor i pracownik wysokościowy. Tyszanin. Za udział w akcji ratowania Tajwańczyka podczas wyprawy na Broad Peak otrzymał w 2015 Dyplom Fair Play PKOl.

W 2019 roku, wraz z pozostałymi uczestnikami Narodowej Zimowej Wyprawy na K2 2017/2018 wyróżniony Trofeum Fair Play 2018 Polskiego Komitetu Olimpijskiego za „czyn czystej gry”.

JAROSŁAW GAWRYSIAK, Uniwersytecki Klub Alpinistyczny Warszawa. Wspinacz i żeglarz paralotniarz, nurek. Uczestnik 10 wypraw wysokogórskich w tym Zimowej wyprawy „Broad Peak Winter Polish Expedition” w 2010 r. w ramach Programu Polski Himalaizm Zimowy. Organizator, kierownik wyprawy i zdobywca Nanda Devi East w rocznicowej „Nanda Devi East 80 Anniversary Expedition” w 2019 r. Wykładowca i mówca motywacyjny łączący pasję do gór z zawodem kierownika projektów i lidera zespołów.

MARCIN KACZKAN, Klub Wysokogórski Warszawa. Polski alpinista i himalaista. Z wykształcenia elektronik, pracuje na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej.

W 2002 dokonał drugiego polskiego wejścia na Szczyt Zwycięstwa. Jako trzeci Polak otrzymał w 2008 roku tytuł Śnieżnej Pantery przyznawany za zdobycie pięciu siedmiotysięczników byłego ZSRR. Zdobywca dwóch ośmiotysięczników: Nanga Parbat i K2. Uczestnik wyprawy na K2 zimą 2002/2003, gdzie wraz z Piotrem Morawskim i Denisem Urubko osiągnął wysokość 7650 m. Uczestniczył zimowej wyprawie na Broad Peak (2010) oraz letniej wyprawie na K2 (2012) i Gaszerbrum I (2013).

W 2019 roku, wraz z pozostałymi uczestnikami Narodowej Zimowej Wyprawy na K2 2017/2018 wyróżniony Trofeum Fair Play 2018 Polskiego Komitetu Olimpijskiego za „czyn czystej gry”.

KRZYSZTOF STASIAK, Klub Wysokogórski w Lublinie emerytowany górnik strzałowy, instruktor ratownictwa wysokościowego, ratownik górniczy ze specjalnością ratownictwo wysokościowe, ratownik GOPR oraz WOPR. W każdej wolnej chwili wspina się w Karkonoszach, Tatrach, w Alpach, Kaukazie. Na swoim koncie ma osiągnięcia we wspinaczce w górach wysokich Europy. Szczególnie upodobał sobie wspinaczkę lodową. W 2011 r. otrzymał nagrodę „Górskiego Orła” za samotne zimowe wejście na szczyt Matterhorn. Czterokrotnie (w latach 2013-2018) brał udział w wyprawach w Himalaje i Karakorum.

GRZEGORZ BORKOWSKI, Wspinacz, paralotniarz, grotołaz, ratownik medyczny, ratownik GOPR oraz ratownik projektu Bezpieczny Kazbek. Uczestnik wypraw w góry najwyższe w tym Nanga Parbat, Manaslu, Pik Lenina, Chan Tengrii. Członek Programu „Polski Himalaizm Zimowy”. Właściciel firmy wysokościowej.

Źródło: UM DG/Media. Fot. Mat. prasowe – Himalaisci.pl

Pogrzeb na ośmiotysięczniku. Ludzie gór pochowali Tomka Kowalskiego